Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde başlayan ve genellikle yetişkinlikte de devam eden nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, kişinin dikkatini toplamakta, dürtülerini kontrol etmekte ve aşırı hareketliliği yönetmekte zorlanmasına neden olur. Bu durum, okulda, işte ve sosyal ilişkilerde çeşitli zorluklara yol açabilir. Peki, DEHB nedir, belirtileri nelerdir ve nasıl tedavi edilir? Bu makalede, DEHB hakkında detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.

DEHB Nedir?

DEHB, beynin dikkat, odaklanma, dürtü kontrolü ve hareket koordinasyonu gibi işlevleri düzenleyen bölgelerinde işlev bozukluğu ile karakterize edilen bir durumdur. DEHB genellikle çocuklukta teşhis edilir, ancak belirtileri yetişkinlikte de devam edebilir. Bu bozukluk, bireyin akademik başarıyı sürdürmesini, sosyal ilişkileri yönetmesini ve iş hayatında başarılı olmasını zorlaştırabilir.

DEHB’nin üç ana türü vardır:

1. Dikkatsizlik Baskın Tip (DEB): Bu türde, dikkatsizlik belirgin semptomdur ve kişi dikkatini toplamakta zorlanır, detayları kaçırır ve kolayca dağılır.

2. Hiperaktivite-Dürtüsellik Baskın Tip (HDB): Bu türde, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirgin semptomlardır. Kişi, sürekli hareket halinde olma, düşünmeden hareket etme eğilimindedir.

3. Kombine Tip: Hem dikkatsizlik hem de hiperaktivite-dürtüsellik semptomlarının bir arada görüldüğü türdür ve DEHB’nin en yaygın formudur.

DEHB’nin Belirtileri

DEHB’nin belirtileri, bireyin yaşına ve bozukluğun şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. İşte DEHB’nin yaygın belirtileri:

1. Dikkatsizlik Belirtileri:

   • Odaklanma Zorluğu: Kişi, bir göreve uzun süre odaklanmakta zorlanır, dikkatini çabuk kaybeder.
   • Detayları Kaçırma: Dikkatsizlik nedeniyle detaylar gözden kaçar ve bu da hatalara yol açabilir.
   • Görevleri Tamamlayamama: Kişi, başladığı işleri bitirmekte zorlanır ve sık sık yarım bırakır.
   • Organizasyon Zorlukları: Kişi, görevleri organize etmekte ve zaman yönetiminde zorlanır.
   • Unutkanlık: Günlük aktivitelerde ve görevlerde unutkanlık yaygındır.

2. Hiperaktivite Belirtileri:

   • Yerinde Duramama: Kişi, sürekli hareket halindedir ve uzun süre sessizce oturmakta zorlanır.
   • Aşırı Konuşma: Kişi, çok konuşur ve başkalarının sözünü keser.
   • Sürekli Hareket: Kişi, ellerini veya ayaklarını oynatır, kıpırdanır.
   • Sabırsızlık: Kişi, sabırsızdır ve sırasını beklemekte zorlanır.

3. Dürtüsellik Belirtileri:

   • Düşünmeden Hareket Etme: Kişi, sonuçlarını düşünmeden anında hareket eder veya karar verir.
   • Sabırsızlık: Kişi, başkalarının konuşmalarını keser veya onların yerine cevap verir.
   • Riskli Davranışlar: Kişi, düşünmeden riskli veya tehlikeli davranışlarda bulunabilir.

DEHB’nin Nedenleri

DEHB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu ile ortaya çıktığı düşünülmektedir:

• Genetik Faktörler: DEHB, genetik yatkınlıkla ilişkilidir. Ailede DEHB öyküsü olan kişilerde bu bozukluğun görülme riski daha yüksektir.

• Beyin Yapısı ve İşlevi: DEHB olan bireylerde beyin yapısı ve nörotransmitter düzeylerinde farklılıklar gözlemlenmiştir. Özellikle dopamin seviyelerindeki dengesizlikler, dikkat ve hareket kontrolünde sorunlara yol açabilir.

• Çevresel Faktörler: Hamilelik sırasında sigara veya alkol kullanımı, düşük doğum ağırlığı, erken doğum gibi faktörler DEHB riskini artırabilir.

DEHB’nin Tedavi Yöntemleri

DEHB, tedavi edilebilir bir durumdur ve uygun tedavi yöntemleri ile bireyler semptomları yönetebilir ve yaşam kalitesini artırabilir. İşte DEHB’nin tedavi yöntemleri:

1. İlaç Tedavisi:

   • Uyarıcı İlaçlar: DEHB tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlar uyarıcı ilaçlardır. Metilfenidat ve amfetamin türevleri, dikkat eksikliğini ve hiperaktiviteyi azaltmaya yardımcı olabilir.
   • Uyarıcı Olmayan İlaçlar: Atomoksetin ve guanfacin gibi uyarıcı olmayan ilaçlar, uyarıcı ilaçları tolere edemeyen bireyler için alternatif tedavi seçenekleridir.

2. Davranış Terapisi:

   • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, bireyin olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını değiştirmeye odaklanır. DEHB’nin yönetilmesinde etkili bir yöntemdir.
   • Davranış Yönetimi: Çocuklarda DEHB’nin tedavisinde, ebeveynlere ve öğretmenlere davranış yönetimi stratejileri öğretilir. Bu, ödüller ve teşvikler yoluyla olumlu davranışları güçlendirmeyi içerir.

3. Eğitim ve Destek:

   • Ebeveyn Eğitimi: Ebeveynler, çocuklarının DEHB’sini daha iyi anlamak ve semptomları yönetmek için eğitim alabilirler.
   • Okul Desteği: Okulda, DEHB olan çocuklara yönelik özel eğitim planları ve destek hizmetleri sağlanabilir.

4. Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

   • Düzenli Uyku: Düzenli bir uyku programı, DEHB belirtilerini hafifletebilir.
   • Dengeli Beslenme: Sağlıklı beslenme, beyin fonksiyonlarını destekleyebilir ve dikkat eksikliğini azaltabilir.
   • Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz, hiperaktiviteyi azaltabilir ve dikkat süresini artırabilir.

DEHB ile Yaşamak

DEHB, ömür boyu sürebilen bir durumdur, ancak uygun tedavi ve destekle yönetilebilir. DEHB olan bireyler, güçlü yanlarını kullanarak akademik başarıyı sürdürebilir, sağlıklı ilişkiler geliştirebilir ve profesyonel yaşamda başarılı olabilirler. Tedavi sürecinde, bireyin semptomlarını kabul etmesi, kendine uygun stratejiler geliştirmesi ve profesyonel yardım alması önemlidir.

DEHB, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellikle karakterize edilen nörogelişimsel bir bozukluktur. Bu durum, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde çeşitli zorluklara yol açabilir. Ancak, ilaç tedavisi, terapi ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi yöntemlerle DEHB semptomları yönetilebilir ve bireyin yaşam kalitesi artırılabilir. Eğer DEHB belirtileri yaşıyorsanız veya çocuğunuzda bu belirtileri fark ediyorsanız, bir uzmana başvurarak uygun tedavi yöntemlerini değerlendirebilirsiniz.